İşletme sermayesi, işletme, organizasyon veya herhangi bir kuruluş için mevcut olan işletme likiditesini temsil eden finansal bir ölçüttür. İşletme sermayesi yönetimi, envanterleri, ödenecek hesapları, alacak hesapları ve nakiti yönetmeyi içerir.
İşletme Sermayesi Nedir?
İşletme sermayesi veya net işletme sermayesi, şirketin cari varlıkları ile cari borçları arasındaki farkı ifade eder. Cari varlıklar, alacaklar, nakit, ödenmemiş faturalar ve hammadde stoklarını içerir. Ödenecek hesaplar ve borçları kapsayan cari borçlar ise, bir şirketin likiditesinin ve şirketin kısa vadeli mali sağlığının ölçüsüdür.
Net işletme sermayesi negatif ise, cari varlıkların borçlara oranı birden azdır. Bir şirket cari operasyonlarını finanse edip gelecekteki büyümeye yatırım yapabiliyorsa, bu pozitif işletme sermayesi olarak kabul edilir. İşletme sermayesi fazla olduğunda ise, bir işletmenin çok fazla envanteri ve nakdi olduğu anlamına gelir.
İlgili İçerik: Burn Rate Nasıl Hesaplanır, Girişimciler İçin Önemi Nedir?
İşletme Sermayesi Çeşitleri
İşletme sermayesi türleri aşağıdaki şekildedir:
1. Brüt işletme sermayesi
Bu tür sermaye, bir şirketin hızla nakde çevrilebilen varlıklara yatırdığı miktardır. Hisse senetleri gibi likiditesi yüksek varlıklar bu kategoriye girebilir.
2. Net işletme sermayesi
Cari varlıklar ile cari borçlar arasındaki fark olan net işletme sermayesi pozitif veya negatif olabilir ve bir şirketin likiditesini gösterir. İşletme sermayesinden bahsettiğinizde, bu bir şirketin net işletme sermayesini ifade eder ve kısa vadeli finansal yükümlülüklerini karşılayıp karşılayamayacağını gösterir.
3. Sabit işletme sermayesi
Sabit işletme sermayesi, tüm cari borçları karşılamak için gereken nakit veya cari varlıklarda olması gereken asgari fon miktarıdır. Bir işletmenin ihtiyaç duyduğu sabit sermaye miktarı, o işletmenin büyüklüğüne ve büyümesine bağlıdır. İşletme ne kadar büyükse, o kadar fazla sabit veya kalıcı işletme sermayesine ihtiyaç duyulacaktır.
4. Geçici işletme sermayesi
Değişken, dalgalanan veya döngüsel işletme sermayesi olarak da bilinir. Net işletme sermayesi ile kalıcı işletme sermayesi arasındaki farktır.
5. Mevsimsel işletme sermayesi
Ürünlerin mevsimsel talebiyle ilgili olan bu tür işletme sermayesi, bir işletmenin yoğun sezonda faaliyet göstermesi için ihtiyaç duyduğu ek miktarı içerir. Ayrıca değişken bir işletme sermayesi türü olarak da düşünülebilir.
6. Özel işletme sermayesi
Geçici işletme sermayesi altında dahil edilen bu sermaye, kazalar, pazarlama veya reklam kampanyaları veya yeni ürün geliştirme çabaları gibi öngörülemeyen veya istisnai durumlar içindir. Bu da başka bir değişken işletme sermayesi türüdür.
İşletme Sermayesi Nasıl Hesaplanır?
İşletme sermayesi hesaplama oldukça basit şekilde formülize edilir. Şirketin cari borçlarından cari varlıkları çıkarılarak hesaplanır. Şirketin 100.000 TL cari varlığı ve 40.000 TL cari borcu olduğu bir örneği ele alalım. Böyle bir durumda işletme sermayesi aşağıdaki şekilde olacaktır:
İşletme sermayesi formülü: İşletme Sermayesi = Cari Varlıklar – Cari Borçlar = 100.000TL – 40.000TL = 60.000TL
Net işletme sermayesi örnek
Bir şirket, daha fazla ürün satarak işletme sermayesini artırabilir. Ürünün birim fiyatı 1000 TL ve envanterdeki birim maliyeti 600 TL ise, şirketin işletme sermayesi satılan her birim için 400 TL artacaktır (nakit veya alacaklar artacağı için).
Bir şirketin işletme sermayesini aynı sektördeki rakipleri ile karşılaştırmak, rekabetçi konumunu gösterebilir. Şirket A’nın işletme sermayesi 40.000 TL, Şirket B ve C’nin ise sırasıyla 15.000 TL ve 10.000 TL ise, Şirket A, işini iki rakibinden daha hızlı büyütmek için daha fazla para harcayabilir.
İşletme Sermayesi Döngüsü Nedir?
İşletme sermayesi döngüsü, bir işletmenin cari varlıklarını nakde çevirmesi ve ardından bu nakdi cari yükümlülüklerini ödemek için kullanması için gereken süredir. Bir şirketin kısa vadeli likiditesini ve nakit akışını yönetme yeteneğinin bir ölçüsüdür.
İşletme sermayesi döngüsü genellikle envanter veya hammadde satın alınmasıyla başlar, bunlar daha sonra bitmiş ürünlere dönüştürülür ve müşterilere satılır. Daha sonra işletme müşterilerden ödemeleri toplar ve bu ödemeler tedarikçilerin ve diğer kısa vadeli borçların ödenmesinde kullanılır. Döngü daha sonra yeni envanter veya hammadde satın alınmasıyla tekrar başlar.
İşletme Sermayesinin Önemi
Şirketin operasyonel verimliliğinin ve kısa vadeli finansal sağlığının ölçüsüdür. Bir şirketin yeterli net işletme sermayesi olduğunda, bu, şirketin yatırım yapma ve şirketi büyütme potansiyeline sahip olduğunu gösterir. Bir şirketin cari varlıkları cari yükümlülüklerini aşmadığında ise, şirket ya durgunlaşabilir ya da alacaklılarına geri ödeme yapmakta zorlanabilir. Kısacası, şirket iflas edebilir.
Cari Varlıklar
Cari varlıklar, şirketin önümüzdeki 12 ay içinde elde ettiği faydalardır. Şirkette mevcut olan cari varlıklar aşağıdakileri içerir:
- Envanter: Depolanan satılmamış her mal envanter olarak kabul edilir. Bu, üretilmek üzere satın alınan tüm hammaddeleri ve satılmamış malları içerir.
- Alacaklar: Herhangi bir firmaya kullanılan ve teslim edilen ancak henüz müşteri tarafından ödenmemiş hizmetler ve mallar için ödenmesi gereken para bakiyesidir. Bunlar bilançoda cari varlıklar olarak listelenir.
- Nakit eşdeğerleri: Bir şirketin elinde bulunan para miktarıdır. Buna, çok düşük yatırım vadesi dönemlerine ve düşük riske sahip belirli yatırımlar ve yabancı paralar dahildir.
- Ön ödemeli giderler: Önceden ödenen ve likide edilmesi zor olan giderlerin tüm değeri. Bunların kısa vadeli değeri vardır.
Cari Yükümlülükler
Bunlar bir şirketin önümüzdeki 12 aylık dönemde borçlu olduğu veya olabileceği borçlardır. Aşağıdaki listede farklı cari yükümlülük türlerini bulabilirsiniz:
- Ödenecek ücretler: Çalışanlar için ödenmemiş tahakkuk eden maaş ve ücretlere ödenecek ücretler denir. Şirketin bordrosunun zamanlamasına bağlı olarak bir aylık ücrete kadar tahakkuk edebilir. Bu tür cari yükümlülükler kısa vadeli niteliktedir.
- Birikmiş vergi borcu: Bu cari yükümlülük, hükümet organlarına olan tüm yükümlülükleri içerir. Aylarca vadesi gelmeyen dosyalamalar için vergi yükümlülükleri için tahakkukları içerebilir. Bunlar önümüzdeki 12 ay içinde vadesi geldiğinden kısa vadeli niteliktedir.
- Ödenecek hesaplar: Bunlar şirketin alacaklılara veya tedarikçilerine borçlu olduğu ödenmemiş kısa vadeli yükümlülüklerdir. AP, şirketin bilançosunda cari yükümlülükler olarak görünür.
- Kazanılmamış gelir: Bir birey veya şirket tarafından henüz teslim edilmemiş veya sağlanmamış hizmet ve ürünler için alınan parayı ifade eder. Şirketin daha sonraki bir tarihte satın alınana tedarik ettiği mal ve hizmetler için ön ödemedir. Bu ön ödemeler nedeniyle, satıcının mal veya hizmet teslim edilene kadar kazanılan gelire eşit bir yükümlülüğü vardır.
- Ödenecek temettü: Hissedara yetkilendirilmiş her yetkilendirilmiş ödeme, ödenecek temettü olarak bilinir. Bir şirket, halihazırda yetkilendirilmiş temettüler üzerindeki yükümlülüklerini yerine getirmelidir, ancak gelecekteki temettü ödemelerini reddetme yetkisine sahiptir.
İşletme Sermayesinin Bileşenleri
Aşağıdaki listede işletme sermayesi unsurlarının ayrıntılı bir açıklaması yer almaktadır:
1. Nakit ve Nakit Benzerleri
Bunlar bir şirketin bilançosundaki en likit varlıklardır. Her ikisi de herhangi bir değer kaybı olmadan kolayca nakde dönüştürülebilir. Bu da onları günlük işletme giderlerini karşılamak ve kısa vadeli borçları ödemek için gerekli kılar.
Nakit ve nakit benzerlerine örnek olarak aşağıdakiler verilebilir:
- Eldeki nakit: Kullanıma hazır olan fiziksel para birimi.
- Banka mevduatları: Bir bankadaki çek veya tasarruf hesaplarında tutulan para.
- Kısa vadeli yatırımlar: Para piyasası fonları ve mevduat sertifikaları (CD’ler) gibi nakit karşılığında hızla satılabilen yatırımlar.
Bir şirket, acil nakit ihtiyaçlarını karşılamak ve beklenmedik harcamalar durumunda bir güvenlik ağı sağlamak için elinde yeterli nakit ve nakit benzerleri bulundurmalıdır.
2. Alacak Hesapları
Alacak hesapları, müşterilerin kredili olarak satın aldıkları mal veya hizmetler için bir şirkete borçlu oldukları tutarları temsil eder. Bir yıl içinde nakde dönüştürülmeleri beklendiğinden bir tür dönen varlıktır.
Bir şirketin bilançosundaki alacak hesaplarının tutarı, kredi koşullarına ve faaliyet döngüsünün uzunluğuna bağlı olacaktır. Cömert kredi koşullarına veya uzun bir faaliyet döngüsüne sahip bir şirket temel olarak daha yüksek alacak hesaplarına sahip olacaktır.
Alacak hesapları bir şirket için değerli bir finansman kaynağı olabilir, ancak aynı zamanda bazı riskler de taşır. Müşteriler faturalarını ödeyemezse, şirket borcunu silmek zorunda kalabilir, bu da nakit akışını ve karını azaltır.
3. Envanter
Bir şirketin satmak veya üretimde kullanmak üzere elinde bulundurduğu mal stoğudur. Bir yıl içinde satılması veya tüketilmesi beklendiğinden bir tür dönen varlıktır.
Bir şirketin bilançosundaki envanter miktarı, sektörüne, üretim süreçlerine ve satış modellerine bağlı olacaktır. Örneğin bir imalat şirketi, temel olarak bir perakende şirketinden daha fazla envantere sahip olacaktır.
Envanter, müşteri talebini hızlı ve verimli bir şekilde karşılamasına olanak tanıdığı için bir şirket için değerli varlıklardır. Ancak aynı zamanda riskli bir varlıktır, çünkü yeterince hızlı satılmazsa eskimiş hale gelebilir veya değeri düşebilir.
4. Ödenecek Hesaplar
Ödenecek hesaplar, şirketin krediyle satın alınan mallar ve hizmetler için tedarikçilerine borçlu olduğu tutarları temsil eder. Bir yıl içinde ödenmesi beklendiği için bir tür cari yükümlülüktür.
Bir şirketin bilançosundaki ödenecek hesap miktarı, kredi koşullarına ve faaliyet döngüsünün uzunluğuna bağlı olacaktır. Uygun kredi koşullarına veya kısa faaliyet döngüsüne sahip bir şirketin genellikle daha düşük ödenecek hesapları olacaktır.
Ödenecek hesaplar, bir şirket için bir finansman kaynağı olabilir, çünkü tedarikçilerine ödemeleri geciktirmesine olanak tanır. Ancak, aynı zamanda bir miktar risk de taşır. Bir şirket faturalarını ödeyemezse, tedarikçileriyle ilişkilerine zarar verebilir ve hatta yasal işlemle karşı karşıya kalabilir.
İşletmelerin Neden İşletme Sermayesi İhtiyacı Vardır?
Birçok şirket pozitif nakit akışına sahip olmadan ayakta kalabilmektedir. Yine de, bu almak istemeyeceğiniz bir risktir. Eğer kusursuz olursanız, işletmeniz çok daha iyi bir konumda olacaktır.
Aşağıda, işletme sermayesinin hazırda bulunmasının önemli olmasının 4 ana nedeni listelenmiştir:
1. Acil durumlara hazırlıklı olmak
Tıpkı kendi kişisel mali durumunuz gibi şirketinizi de beklenmeyen acil durumlara hazırlamanız gerekir. Ana müşteriniz iflas ederse, bir dava ile karşılaşırsanız ya da bir doğal afetle karşılaşırsanız, bu, bütçenizi önemli ölçüde etkileyebilir. İşletme sermayeniz varsa, bu beklenmeyen maliyetlerle başa çıkmak için daha hazırlıklı olursunuz.
2. Büyüme ve genişleme
İşletmenizi bir üst seviyeye taşıyarak genişletmek istiyorsanız, işletme sermayesi hızlı hareket etmenizi sağlar. Şirketiniz negatif nakit akışı konumundaysa, büyümeye veya genişlemeye çalışırken bu sizin aleyhinize işleyebilir.
3. Durgunluk süresini yönetme
Her organizasyon ara sıra durgunluk süresiyle karşılaşır. Örneğin, satışlarınızın büyük bir yüzdesini tatil sezonunda veya yaz aylarında yapabilirsiniz. Bunda yanlış bir şey yok, ancak operasyonel kalabilmek için yılın bu zamanlarında geçinmek için yeterli işletme sermayesine sahip olmanız gerekir.
4. Kısa vadeli borç yükümlülükleri
Kısa vadeli borç, birçok şirket için operasyonel bir standart haline gelmektedir. Yeterli miktarda işletme sermayesine sahip olmak, bu borç yükümlülüklerini karşılamanızı sağlayacaktır.
İşletme Sermayesi Yönetimi Nedir? Neden Önemlidir?
İşletme sermayesi yönetimi, bir iş planının, bir firmanın cari varlıklarını ve yükümlülüklerini mümkün olan en iyi şekilde kullanarak ve izleyerek etkili bir şekilde çalışmasını garanti altına alacak şekilde yönetilmesidir.
- Cari varlıklar nakit, alacak hesapları ve envanteri içerir.
- Cari yükümlülükler ödenecek hesapları, kısa vadeli borçları ve tahakkuk eden yükümlülükleri içerir.
Bazı teknikler, cari varlıklardan nakdi ve cari yükümlülüklerden finansal borcu düşebilir.
En Çok Sorulan Sorular
1. Pozitif işletme sermayesinin önemi nedir?
Pozitif işletme sermayesi, bir şirketin cari varlıklarının cari yükümlülüklerinden daha fazla olduğunu gösterir. Şirketin kısa vadeli yükümlülüklerini yerine getirmek, operasyonel giderlerini karşılamak ve büyüme fırsatlarına yatırım yapmak için yeterli likiditeye sahip olduğu anlamına gelir. Pozitif işletme sermayesi, finansal istikrar ve sürdürülebilirlik için çok önemlidir.
2. Negatif işletme sermayesinin sonuçları nelerdir?
Negatif işletme sermayesi, bir şirketin cari varlıklarından daha fazla cari borcu olduğu anlamına gelir. Nakit akışı sorunları, kısa vadeli yükümlülükleri karşılamada zorluk ve olası likidite sorunlarına işaret edebilir. Negatif işletme sermayesi, mali sıkıntıyı önlemek için dikkatli yönetim ve hızlı eylem gerektirir.
3. İşletmeler işletme sermayelerini nasıl optimize edebilir?
İşletmeler, verimli envanter yönetimi, zamanında alacak tahsilatı, tedarikçilerle uygun ödeme koşullarının müzakere edilmesi ve etkili nakit akışı tahmini gibi çeşitli stratejiler aracılığıyla işletme sermayesini optimize edebilir. Gereksiz harcamaları en aza indirmek ve operasyonel verimliliği optimize etmek de işletme sermayesini iyileştirmeye katkıda bulunabilir.
4. Net işletme sermayesi kaç olmalı?
Genel olarak, işletme sermayesi oranının birden az olması gelecekteki potansiyel likidite sorunlarının göstergesi olarak kabul edilirken, 1,5 ila 2 arasındaki bir oran, şirketin likidite açısından sağlam bir mali zeminde olduğu şeklinde yorumlanır.
5. İşletme sermayesi desteği nedir? Hangi kurumlardan alabilirim?
İşletme sermayesi desteği, bir işletmenin günlük faaliyetlerini sürdürebilmesi için gerekli olan kısa vadeli finansman ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik sağlanan bir finansal destektir. Bu destek, işletmelerin nakit akışını dengelemek, stok alımları, personel maaşları, kira ödemeleri, hammadde ve malzeme temini gibi operasyonel giderlerini karşılamak için kullanılır.
Türkiye’de işletme sermayesi desteği sağlayan başlıca kuruluşlar aşağıdakileri içermektedir:
- Bankalar: Türkiye’deki özel ve kamu bankaları, işletme sermayesi kredisi sağlayan en yaygın kuruluşlardır. İşletmeler, bu kredileri genellikle kısa vadeli nakit ihtiyaçlarını karşılamak için kullanır. Ziraat Bankası, Halkbank, VakıfBank gibi kamu bankalarının yanı sıra özel bankalar da bu tür krediler sağlar.
- KOSGEB: KOSGEB, KOBİ’lere yönelik çeşitli destek programları sunar. Bu programlar arasında işletme sermayesi desteği de vardır. KOSGEB, işletmelere faizsiz kredi, hibe, ve diğer finansal destekler sunarak işletmelerin sermaye ihtiyaçlarını karşılamalarına yardımcı olur.
- Devlet Teşvik ve Hibeleri: Devlet, çeşitli bakanlıklar aracılığıyla KOBİ’lere işletme sermayesi desteği sağlar.
6. Brüt işletme sermayesi nedir?
Brüt işletme sermayesi, bir şirketin toplam cari varlıklarını ifade eder. Bir şirketin cari varlıkları, 12 aylık bir süre içinde nakde çevrilebilen varlıklardır. Bunlar, eldeki nakit ve banka bakiyeleri, alacak hesapları, envanter, kısa vadeli yatırımlar, pazarlanabilir menkul kıymetler vb. içerir.
Brüt işletme sermayesi formülü= Alacaklar + stoklar + kısa vadeli yatırımlar + nakit + menkul kıymetler + diğer cari varlıklar.
